Κατερίνα Χατζηαντωνίου – CBT Ψυχολόγος

Ο έλεγχος και η σημασία των σκέψεων στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια αρκετά συνηθισμένη ψυχική διαταραχή. Συναντάται περίπου στο 
1-2% του γενικού πληθυσμού, ενώ περισσότεροι άνθρωποι από αυτό το ποσοστό είναι πιθανόν να βιώνουν κάποια από τα συμπτώματα της διαταραχής χωρίς, ωστόσο να πληρούν τα κριτήρια διαταραχής. 

Το γνωσιακό μοντέλο για την ΙΨΑΔ, την εξηγεί ως εξής : Οι ψυχαναγκασμοί προκύπτουν από ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες ή ενορμήσεις, οι οποίες εισβάλλουν στην σκέψη του ατόμου χωρίς να το θέλει και συνήθως έχουν απαράδεκτο, αγχογόνο και όχι χαρακτηριστικό για το άτομο περιεχόμενο. Αυτοί οι ψυχαναγκασμοί, ως επί το πλείστον, αφορούν την πιθανότητα μόλυνσης από κάποιο μικροοργανισμό, τη σιχασιά, την αμφιβολία, την επιθετική συμπεριφορά, τραυματισμό, σκέψεις σεξουαλικού περιεχομένου ή και σκέψεις θρησκευτικού περιεχομένου που χαρακτηρίζονται ως βλάσφημες. 

Ωστόσο η εξέλιξη αυτών των σκέψεων σε παθολογικούς καταναγκασμούς εξαρτάται από την αξιολόγηση τους. Αν μια παρεισφρητική σκέψη, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν θεωρηθεί άσχετη και χωρίς νόημα, τότε είναι πιθανό το άτομο να την αγνοήσει. Από την άλλη αν αυτή η νοητική εισβολή θεωρηθεί σημαντική απειλή περιλαμβάνοντας κάποια πιθανή δράση ή συνέπεια που μπορεί το άτομο να αποτρέψει, τότε θα θεωρήσει τον εαυτό του υπεύθυνο να ενεργήσει ώστε να απεμπλακεί από αυτή τη στρεσογόνα και επικίνδυνη κατάσταση. 

Η παραπάνω λανθασμένη αξιολόγηση της σημασίας της σκέψης θα οδηγήσει σε μια σειρά καταναγκασμών ή σε κάποια άλλου είδους συμπεριφορά εξουδετέρωσης, η οποία θεωρητικά θα μειώσει τα επίπεδα άγχους ή θα αποτρέψει κάποια ολέθρια συνέπεια. Αν και αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε μια άμεση αγχόλυση και ταυτόχρονα το άτομο να θεωρεί ότι κατάφερε να ελέγξει την κατάσταση μακροπρόθεσμα το άτομο ενδίδει σε ένα φαύλο κύκλο καταναγκασμών αυξανόμενης έντασης και συχνότητας. 

Η λανθασμένη αυτή επεξεργασία των παρεισφρητικών  σκέψεων έχει πλέον κατηγοριοποιηθεί σε έξι γνωσιακά σφάλματα από το Obsessive Compulsive Cognitions Working Group. 

  • Υπερβολική αίσθηση ευθύνης.

Το άτομο θεωρεί ότι εκείνο έχει τη δύναμη και άρα την ευθύνη να επιφέρει είτε να αποτρέψει αρνητικές επιπτώσεις. 

  • Υπερβολική σημασία των σκέψεων.

Η ύπαρξη συγκεκριμένων σκέψεων θεωρείται υπερβολικά σημαντική και αξιολογείται συχνά σαν γεγονός είτε σαν βεβαιότητα.

  • Υπερεκτίμηση κινδύνου.

Ο κίνδυνος αξιολογείται είτε ως πιο πιθανός είτε ως πιο σοβαρός.

  • Σημασία στον έλεγχο των σκέψεων. 

Το άτομο θεωρεί ότι θα έπρεπε να είναι σε θέση να ελέγξει τη σκέψη του και δυσφορεί όταν αδυνατεί.

  • Μη ανοχή στην αβεβαιότητα.

Το άτομο πιστεύει ότι δεν θα καταφέρει να αντιδράσει σε μη προβλέψιμα γεγονότα και έχει ως πρωταρχική ανάγκη τη βεβαιότητα. 

  • Τελειομανία.

Η τάση του ανθρώπου να πιστεύει ότι υπάρχει η τέλεια λύση σε κάθε πρόβλημα και αυτό όχι μόνο είναι δυνατό αλλά και απαραίτητο. Σε διαφορετική περίπτωση θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις.

Μέσω αυτή της γνωσιακής επεξεργασίας το άτομο ενδίδει όλο και περισσότερο στο φαύλο κύκλο της ΙΨΑΔ, θεωρώντας ότι αυτό είναι το λογικό, το “σωστό” να κάνει, χωρίς να αξιολογεί την πιθανότητα, οι σκέψεις του να είναι απλά σκέψεις, οι οποίες είναι φυσικό να περνάνε μέσα από το μυαλό του, όπως περνούσαν και πριν, αλλά δεν είχε θεωρήσει σημαντικό να τις νοηματοδοτήσει. Η αναγνώριση των νοερών αυτών σφαλμάτων σκοπό έχει να αντιληφθεί το άτομο τον τρόπο με τον οποίο η επεξεργασία αυτή τον “σέρνει” σε συμπεριφορές , οι οποίες εγκαθιδρύουν όλο και περισσότερο τη διαταραχή στη ζωή του. 


Βιβλιογραφία:

Clark, D. A. (2004). Cognitive behavior therapy for OCD. New York: Guilford Press. 

Clark, D.A., Beck, A.T. (2010). Cognitive Therapy of Anxiety Disorders: Science and Practice. New York: Guilford Press. 

Salkovskis, P. M. (1999). Under- standing and treating obsessive– compulsive disorder. Behaviour Research and Therapy, 37, S29– S52. 

Μοιράσου το άρθρο:

Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin